Η θεραπεία ζεύγους έχει ως βασικό στόχο να βελτιώσει τη σχέση ενός ζευγαριού. Μια σχέση ενός ζευγαριού μπορεί να έχει πολλών ειδών προβλήματα, κάποια από τα οποία μπορεί να προϋπήρχαν σε ένα βαθμό από τον πρώτο καιρό της σχέσης, ενώ κάποια άλλα μπορεί να παρουσιάστηκαν μετά από αρκετά χρόνια της σχέσης. Η θεραπεία ζεύγους, αν και προφανώς έχει ως στόχο τη διατήρηση της ύπαρξης της σχέσης και τη βελτίωσή της, δεν στοχεύει απόλυτα σε αυτό απαραίτητα και σε όλες τις περιπτώσεις. Η θεραπεία ζεύγους είναι πρώτα από όλα μια διαδικασία ανάπτυξης και ωρίμανσης σε προσωπικό επίπεδο. Αν, μέσα από τη διαδικασία, διαφανεί ότι το ζευγάρι δεν επιθυμεί να είναι πλέον μαζί, τότε μπορεί να αποφασιστεί μια ομαλή λήξη της σχέσης.
Δυστυχώς στις μέρες μας, η επίσκεψη ενός ζευγαριού σε ειδικό για προβλήματα σχέσης δεν γίνεται τόσο εύκολα, παρότι υπάρχει όντως βελτίωση σε αυτό τα τελευταία χρόνια. Ακόμα όμως κι αν γίνει, συχνά γίνεται αρκετά αργά στο χρόνο, όταν η κατάσταση της σχέσης έχει χειροτερέψει αρκετά, με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολη η επιτυχής έκβαση. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, εφόσον ένας από τους δύο συζύγους έχει πάρει την απόφασή του, είναι εντελώς περιττό αλλά και αρκετά ψυχοφθόρο και για τους δύο συντρόφους να προσέρχεται στη θεραπεία ζεύγους υποκρινόμενος. Με αυτό εννοούμε ότι ο ένας σύντροφος, δέχεται να προσέλθει στην θεραπεία ζεύγους χωρίς πραγματικά να το θέλει, έχοντας ήδη πάρει τις αποφάσεις του, και το κάνει απλά και μόνο για να χρησιμοποιήσει ως άλλοθι το ότι <αφού προσπαθήσαμε και σε ειδικό και δεν αλλάζει κάτι, ας χωρίσουμε>. Συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις οι επισκέψεις είναι ελάχιστες, καθώς δεν υπάρχει ειλικρινής διάθεση και το ζευγάρι διακόπτει τη θεραπεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι εντελώς λανθασμένο να περιμένει ένα ζευγάρι ότι με μία μόνο συνεδρία θα υπάρχει μεγάλη βελτίωση, ενώ μερικοί σύντροφοι βγάζουν το λάθος συμπέρασμα ότι η θεραπεία απέτυχε επειδή δεν προέκυψε κάτι θετικό από 1-2 συνεδρίες. Επίσης, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σε μια θεραπεία ζεύγους το ζήτημα δεν είναι να βάλουμε το θεραπευτή σε ρόλο <δικαστή> για τα επιμέρους προβλήματα ή το να αναζητάμε το ποιος έχει την ευθύνη. Βασική αρχή είναι ότι και οι δύο σύντροφοι έχουν σε κάποιο βαθμό ευθύνη για την κατάσταση, όμως η έμφαση πρέπει να δοθεί όχι στο ποιος έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη αλλά στο πώς θα βελτιωθεί η κατάσταση. Στη θεραπεία ζεύγους ως <ασθενής> θεωρείται η σχέση και όχι τα άτομα. Αυτό σημαίνει ότι δύο υγιή και λειτουργικά άτομα μπορεί να συνάψουν μια δυσλειτουργική σχέση. Η βαρύτητα δίνεται λοιπόν στην επίλυση των προβλημάτων της σχέσης, ανεξάρτητα του αν η διαδικασία της θεραπείας μπορεί να αλλάξει πράγματα και στα άτομα, όπως για παράδειγμα οι αντιλήψεις των ατόμων για τη σχέση, το γάμο, η βελτίωση των δεξιοτήτων επικοινωνίας, κτλ.
Διαφορετικής φύσης προβλήματα μπορεί να προκύψουν ανάλογα με την φάση της συντροφικής σχέσης. Υπάρχει η περίοδος πριν το γάμο, μετά το γάμο, και μετά την γέννηση των παιδιών. Μετά το γάμο τα προβλήματα μπορεί να σχετίζονται με τις απόψεις που έχει ο κάθε σύντροφος για το θεσμό του γάμου, τις οποίες μπορεί να έχει υιοθετήσει από τους γονείς του. Μετά την γέννηση των παιδιών ίσως υπάρξει δυσκολία στο να προσαρμοστούν οι σύντροφοι στο νέο τους ρόλο, ενώ ίσως υπάρξουν συγκρούσεις σε θέματα διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Επίσης, η ενασχόληση με το παιδί μπορεί να οδηγήσει στο να υπάρχει μια αποξένωση του ζευγαριού εφόσον οι δύο σύντροφοι δεν βρίσκουν χρόνο για να αφιερώσουν αποκλειστικά ο ένας στον άλλο. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει αυτός ο χρόνος, έστω και αν είναι λίγος, έτσι ώστε το ζευγάρι να παραμένει δεμένο συναισθηματικά και να υπάρχει περισσότερη εγγύτητα και οικειότητα. Αυξημένα προβλήματα μπορεί να παρουσιάσει η γενιά sandwich (sandwich generation). Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για τα άτομα τα οποία είναι ιδιαίτερα πιεσμένα, καθώς από τη μια ασχολούνται με τις υποχρεώσεις για το μεγάλωμα των παιδιών, ενώ από την άλλη πρέπει να φροντίζουν και τους ηλικιωμένους γονείς τους που χρειάζονται φροντίδα, και έτσι ο χρόνος που απομένει σε μια τέτοια περίπτωση για ένα ζευγάρι είναι εξαιρετικά λίγος. Τέλος, μια άλλη περίοδος είναι η περίοδος μετά από πολλά χρόνια γάμου, όταν τα παιδιά έχουν πια ενηλικιωθεί και δεν χρειάζονται πια ιδιαίτερη καθημερινή φροντίδα, ενώ συνήθως και οι γονείς μπορεί να έχουν βγει στη σύνταξη, κάτι που τους δίνει πολύ περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει η δυνατότητα για ένα <νέο μήνα του μέλιτος>, εννοώντας με αυτόν τον όρο, ότι ένα ζευγάρι, δεδομένου του αρκετού ελεύθερου χρόνου που πλέον έχει, μπορεί να έρθει ξανά πιο κοντά ο ένας με τον άλλο, να αφιερώσουν χρόνο ο ένας για τον άλλο, να σχεδιάσουν και να κάνουν νέα πράγματα μαζί κτλ. Κάποιες φορές τα ζευγάρια χρειάζονται μια παρότρυνση για το τελευταίο, καθώς τα αρκετά χρόνια που έχουν προηγηθεί και τα οποία εμπεριείχαν αυξημένες υποχρεώσεις, τους έχουν βάλει σε ένα μοτίβο ρουτίνας, ίσως και κάποιας αποξένωσης, και έτσι δεν αντιλαμβάνονται και δεν εκμεταλλεύονται τις αυξημένες δυνατότητες αυτής της περιόδου.
Κατά την θεραπεία ζεύγους είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί μια τροποποίηση των αντιλήψεων των συντρόφων σε σχέση με τα θέματα του γάμου και της σχέσης, καθώς ίσως υπάρχουν δυσλειτουργικές αντιλήψεις ως προς τους ρόλους των δύο φύλων, τις προσδοκίες του καθενός από τον άλλο, τις προσδοκίες για τη φύση της σχέσης τους ή την ανατροφή των παιδιών. Η θεραπεία ζεύγους είναι μια δύσκολη διαδικασία ως προς αυτό, γι αυτό χρειάζεται θέληση και προσπάθεια, χωρίς να υπάρχει προκατάληψη και προσπάθεια <ανακάλυψης> του <τίνος το μέρος παίρνει ο θεραπευτής στη σύγκρουση>. Ο κάθε ειδικός δεν πρέπει να παίρνει κάποιο μέρος, οφείλει όμως να αναγνωρίζει δυσλειτουργικές αντιλήψεις και συμπεριφορές έτσι ώστε να τις αντικαθιστά με άλλες που δεν προκαλούν προβλήματα. Επίσης, χρειάζεται μια διαφορετική επικοινωνία, πιο ουσιαστική και λιγότερη επικριτική, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι κλιμακώσεις έντασης που συχνά προκύπτουν. Η βελτίωση της συναισθηματικής εγγύτητας και οικειότητας μεταξύ των συντρόφων κρίνεται απαραίτητη, ενώ πρέπει να δοθεί βαρύτητα και στην ερωτική/σεξουαλική ζωή του ζευγαριού και να διερευνηθεί το κατά πόσον υπάρχουν προβλήματα και σε αυτόν τον πολύ σημαντικό τομέα για ένα ζευγάρι. Επιπλέον, ο κάθε σύντροφος καλό θα ήταν να είναι σε θέση να μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματά του μέσα στη σχέση, ενώ ο θυμός όταν υπάρχει θα πρέπει να εκφράζεται μεν αλλά όχι με λάθος τρόπο, έτσι ώστε να μην οδηγεί σε περαιτέρω προβλήματα.
Σάκης Καφφεσάκης