Η στυτική δυσλειτουργία είναι μία από τις πιο συνηθισμένες σεξουαλικές δυσλειτουργίες που εμφανίζονται στους άνδρες. Όπως συμβαίνει και με τις υπόλοιπες σεξουαλικές δυσλειτουργίες, η εμφάνισή της μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στη σχέση του ζευγαριού, εφόσον δεν αντιμετωπιστεί με το σωστό τρόπο.
Ξεκινώντας με τα κριτήρια του DSM (Diagnostic and statistic manual), τα κριτήρια που ορίζουν την στυτική δυσλειτουργία είναι η αξιοσημείωτη δυσκολία στην απόκτηση στύσης κατά τη σεξουαλική διαδικασία, η δυσκολία στη διατήρηση της στύσης μέχρι την ολοκλήρωση της σεξουαλικής διαδικασίας, και η εμφανής μείωση στην ακαμψία του πέους. Σημειώνεται ότι τα συμπτώματα θα πρέπει να εμφανίζονται στο 75-100% των περιπτώσεων εμπλοκής σε σεξουαλική διαδικασία. Επίσης, τα συμπτώματα θα πρέπει να εμφανίζονται για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών, να προκαλούν έντονη δυσφορία στο άτομο, ενώ παράλληλα η σεξουαλική δυσλειτουργία δεν θα πρέπει να εξηγείται καλύτερα από μία άλλη μη σεξουαλική διαταραχή, δεν θα πρέπει να θεωρείται ως συνέπεια σοβαρών στρεσογόνων παραγόντων της σχέσης, και δεν θα πρέπει να αποδίδεται σε λήψη ουσιών/φαρμάκων ή άλλη ιατρική κατάσταση.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ενώ τα κριτήρια απαιτούν μια 6μηνη εμφάνιση των συμπτωμάτων, συνήθως το άγχος και ενδεχομένως ο πανικός εμφανίζονται πολύ νωρίτερα σε κάποιους άνδρες που έχουν εμφανίσει στυτική δυσλειτουργία σε μερικές επαφές. Αυτό οφείλεται στο ότι η σεξουαλική επίδοση έχει συνδεθεί από την κοινωνία με άλλα χαρακτηριστικά, όπως ο ανδρισμός, η αξία του ως άτομο, κτλ, κάτι που προφανώς δεν είναι σωστό. Η εμφάνιση της στυτικής δυσλειτουργίας γεμίζει με άγχος τον άνδρα, ο οποίος νιώθει ότι εξευτελίζεται, ότι δεν αξίζει τίποτα πια ως άνδρας και ως σύντροφος, μπορεί επίσης να νιώθει ότι η ζωή του θα καταστραφεί αν συνεχιστεί η δυσλειτουργία, να φοβάται το χωρισμό, αν είναι ελεύθερος να νιώθει ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να έχει μια ικανοποιητική σχέση, κτλ. Όλες αυτές οι αρνητικές σκέψεις αγχώνουν τον άνδρα, ο οποίος πλέον μπορεί να είναι αρκετά αγχωμένος ακόμα και στην απλή (μη σεξουαλική) καθημερινότητά του, ενώ το άγχος κορυφώνεται όσο πλησιάζουμε προς την επόμενη προσπάθεια ερωτικής επαφής. Το σεξ δεν φαντάζει πλέον στο μυαλό του άνδρα ως ηδονή, αλλά ουσιαστικά ως απειλή, ως ένα γεγονός στο οποίο στην καλύτερη περίπτωση θα τα καταφέρει (σπάνια όμως θα βιώσει απόλαυση και ηδονή όταν εισέρχεται με αυτή την ψυχολογία στη σεξουαλική πράξη), στη χειρότερη περίπτωση όμως θα έχει βιώσει ένα εξευτελισμό, μία ακόμα επιβεβαίωση της ανικανότητάς του.
Η στυτική δυσλειτουργία σχετίζεται με την ηλικία, καθώς γενικώς παρατηρείται σε πιο ηλικιωμένους άνδρες, όχι όμως μόνο σε αυτούς. Περίπου 13-21% των ανδρών 40-80 ετών εμφανίζουν προβλήματα στύσης. Ενώ στις ηλικίες των μεγαλύτερων από 60-70 έτη το πρόβλημα παρουσιάζεται από το 40-50% των ανδρών, στις ηλικίες των νεότερων από τα 40-50 έτη η δυσλειτουργία εμφανίζεται σε μονάχα 2% των ανδρών. Σημειώνεται όμως ότι κατά την πρώτη σεξουαλική εμπειρία το 8% παρουσιάζει στυτική δυσλειτουργία που εμποδίζει τη διείσδυση, ενώ το 20% εμφανίζει φόβο για απώλεια στύσης κατά την πρώτη σεξουαλική εμπειρία. Η αποτυχία στην επίτευξη στύσης κατά την πρώτη σεξουαλική εμπειρία φαίνεται να σχετίζεται με το γεγονός ότι δεν υπάρχει γνωριμία με την ερωτική σύντροφο, με χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών, και με εμπλοκή στη σεξουαλική διαδικασία λόγω πίεσης και χωρίς την επιθυμία του ατόμου. Γενικότερα, η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία στο άτομο αλλά και στο ζευγάρι συνολικά, ενώ ο φόβος για την αποτυχία και η αποφυγή εμπλοκής σε σεξουαλική διαδικασία μπορούν να επηρεάσουν τη σύναψη ερωτικών σχέσεων.
Οι γνωστικές αντιλήψεις του ατόμου, οι απόψεις του δηλαδή για τη σεξουαλικότητα, τα <πρέπει> της σεξουαλικής διαδικασίας, πιθανότατα σχετίζονται με τη δυσλειτουργία. Επίσης, οι αυτόματες σκέψεις που γίνονται κατά την ώρα της σεξουαλικής πράξης μπορούν να επηρεάσουν ανάλογα τη στύση. Οι αυτόματες σκέψεις που επικεντρώνονται στο σεξουαλικό ερέθισμα δημιουργούν θετικά συναισθήματα κατά τη σεξουαλική διαδικασία, τα οποία σχετίζονται με τη φυσιολογική αντίδραση της επίτευξης στύσης. Αντίθετα, οι σκέψεις που σχετίζονται με τις απαιτήσεις και την αποτυχία δημιουργούν αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις, οι οποίες συσχετίζονται αρνητικά με την επίτευξη στύσης. Επιπρόσθετα, αυτές οι αρνητικές σκέψεις συνήθως σχετίζονται με το μοντέλο του «Λατίνου εραστή», σύμφωνα με το οποίο ο άνδρας πρέπει να μπορεί να ικανοποιεί τη γυναίκα, να έχει έντονη σεξουαλική δραστηριότητα, γρήγορες και επαρκείς στύσεις, και περιορισμένη έκφραση συναισθημάτων.
Η επικοινωνία του ζευγαριού παίζει επίσης κομβικό ρόλο. Η δημιουργία αυθαίρετων συμπερασμάτων και αρνητικών σκέψεων δε βοηθά. Ο άνδρας μπορεί να σκέφτεται την απειλή του χωρισμού, την απόρριψη από τη σύντροφό του αλλά και από τις επόμενες συντρόφους που στο μέλλον ίσως έχει, ενώ η γυναίκα μπορεί να σκέφτεται ότι δεν είναι ελκυστική πια, να υποψιάζεται ότι ο σύντροφός της ίσως ικανοποιείται είτε με άλλες γυναίκες είτε με άλλο τρόπο, ότι κάτι δεν κάνει η ίδια σωστά. Οι αλληλοκατηγορίες για το ποιος ευθύνεται για την κατάσταση εντείνουν το στρεσογόνο κλίμα που ήδη υπάρχει, και δημιουργούν μια κατάσταση στην οποία είναι λογικό να μην υπάρχει πια σε κανέναν επιθυμία για σεξ. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι ο φόβος, ως συναίσθημα, όταν είναι παρών, προκαλεί βιολογικές διεργασίες στο σώμα, οι οποίες εμποδίζουν την επίτευξη στύσης, και αυτό είναι λογικό. Συνεπώς, όταν υπάρχει φόβος αποτυχίας, είναι απολύτως λογικό να δυσχεραίνεται η επίτευξη στύσης. Η αλλαγή του κλίματος, η ανοιχτή επικοινωνία και έκφραση συναισθημάτων, η θετική διάθεση, η προσπάθεια για σεξουαλική απόλαυση και με άλλους τρόπους, η βίωση της σεξουαλικής διαδικασίας ως ένα ερωτικό παιχνίδι, οι πειραματισμοί, η ανοιχτή έκφραση των θέλω ενός ατόμου, είναι πράγματα που βοηθούν στο να δημιουργηθεί ένα κλίμα μέσα στο οποίο η σεξουαλική ενέργεια μπορεί να εκφραστεί. Με πιο απλά λόγια, το να σκεφτόμαστε για το αν θα τα καταφέρουμε ή όχι, με ποιο τρόπο, αν τα πήγαμε καλά κτλ, δημιουργεί άγχος και δεν βοηθά. Αντίθετα, το να αφεθούμε στην βίωση των συναισθημάτων εκείνης της στιγμής, να επικεντρωθούμε στα ερωτικά στοιχεία/σημεία του/της συντρόφου, να παίξουμε ερωτικά μαζί του/της, να απολαύσουμε τη διαδικασία καθεαυτή, είναι πράγματα που φέρνουν θετικά αποτελέσματα.
Υπάρχουν πολλές θεραπείες για τη στυτική δυσλειτουργία, με διαφορετικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για την καθεμία. Η φαρμακοθεραπεία βασίζεται στους αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης τύπου 5 (PDE Inhibitors), όπως η σιλδεναφίλη (Viagra), ταλαδαφίλη και βαρδεναφίλη. Άλλες ιατρικές μέθοδοι είναι η ένεση και μια συσκευή που προκαλεί στύση μέσω δημιουργίας κενού (Vacuum erection device). Αν και όλες αυτές οι μέθοδοι μπορούν να φέρουν αποτελέσματα, καλό θα ήταν η παρέμβαση να περιλαμβάνει την εξέταση και βελτίωση της επικοινωνίας του ζευγαριού, την αλλαγή αντιλήψεων που έχουν και οι οποίες έχουν δυσλειτουργικά αποτελέσματα, και την ενημέρωσή τους σχετικά με ζητήματα σεξουαλικότητας. Επίσης, συγκεκριμένες τεχνικές βοηθούν στην μείωση του άγχους και του φόβου, οδηγώντας στη δημιουργία ενός κλίματος μέσα στο οποίο η σεξουαλική διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ένα υγιές πλαίσιο.
Σάκης Καφφεσάκης