DON JON (2013)
https://www.imdb.com/title/tt2229499/
Η ταινία <Don Jon> πραγματεύεται το ζήτημα του εθισμού στο πορνό, όμως προχωράει και ένα βήμα παραπέρα, με το να δείχνει πώς το ζήτημα της σεξουαλικότητας και των ερωτικών σχέσεων μπορεί να μπει σε ένα πιο υγιές πλαίσιο. Ο πρωταγωνιστής, στην αρχή της ταινίας, είναι εθισμένος στο πορνό, βλέπει τις γυναίκες ως αντικείμενα, και αναζητά την ικανοποίηση σε εφήμερες σχέσεις μιας βραδιάς. Σταδιακά όμως αντιλαμβάνεται τους περιορισμούς αυτής της αντίληψης και συμπεριφοράς, και αναζητά κάτι ουσιαστικότερο.
Η ταινία περιγράφει με γλαφυρό και κωμικό τρόπο τον εθισμό στο πορνό και το πώς αυτός ο εθισμός εκλογικεύεται και εκφράζεται με επιχειρήματα. Πιο σημαντικό ζήτημα, όμως, στον εθισμό στο πορνό είναι το ότι ο εθισμός αλληλεπιδρά διαλεκτικά με την ατομικιστική αντίληψη για το σεξ. Λέγοντας ότι αλληλεπιδρά διαλεκτικά, εννοούμε ότι πολλές φορές η συχνή θέαση πορνό ξεκινά από μια εντελώς ατομικιστική αντίληψη για τη σεξουαλικότητα (ότι είναι μια ανάγκη όπως π.χ. το φαγητό, στην οποία δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η αλληλεπίδραση με το άλλο άτομο). Αυτή η ατομικιστική αντίληψη είναι λογικό να οδηγεί σε θέαση πορνό και σταδιακά ίσως στον εθισμό. Όμως, ο εθισμός που δημιουργείται ανατροφοδοτεί και ενισχύει ξανά αυτή την ατομικιστική αντίληψη για τη σεξουαλικότητα, οδηγώντας ουσιαστικά σε έναν φαύλο κύκλο.
Η σεξουαλικότητα, κατά τη γνώμη μας, είναι μια ορμή που έχει μεν βιολογικές ρίζες, παρόλα αυτά ολοκληρώνεται μέσα από την αλληλεπίδραση με ένα άλλο άτομο. Το βάθος της διάδρασης αυτής με το άλλο άτομο μπορεί να ποικίλει, όμως συνήθως μια ουσιαστικότερη γνωριμία και μια ειλικρινής και βαθιά προσωπική σχέση με το/τη σύντροφο μπορεί να δώσει πιο πλήρη αισθήματα και μια εντελώς διαφορετική εμπειρία σχέσης. Ο παραπάνω ισχυρισμός δεν πρέπει να συγχέεται με τη δαιμονοποίηση μιας απλής σεξουαλικής σχέσης ή με τη δαιμονοποίηση της θέασης πορνό. Μπορεί κάτι από τα παραπάνω να είναι απαραίτητο να συμβεί σε κάποια φάση της ζωής του ατόμου, ή π.χ. σε μια πιο ανώριμη ηλικία, ή όταν οι συνθήκες οδηγήσουν σε τέτοιου τύπου αναζητήσεις. Μια τέτοια δαιμονοποίηση ή θρησκευτικού τύπου καταδίκη όπως περιγράφεται στην ταινία συνήθως δεν έχει θετικά αποτελέσματα, καθώς δημιουργεί μια ενδοψυχική σύγκρουση χωρίς ουσιαστικό λόγο, ενώ ίσως οδηγήσει μέσω της αυστηρής απαγόρευσης και στην εξιδανίκευση του απαγορευμένου. Γενικότερα, πάντως, θεωρούμε ότι η πλήρης ένωση δύο ανθρώπων, και σε ψυχικό αλλά και σε σωματικό επίπεδο, βασισμένη στην ειλικρίνεια, την αλληλοκατανόηση, και κυρίως στο να μπορεί κάποιος να εκφράζεται ελεύθερα μέσα στη σχέση, δύναται να φέρει πολύ θετικότερα αποτελέσματα. Όπως φαίνεται και στην ταινία, η απεξάρτηση από τον εθισμό στο πορνό θέλει μεν προσπάθεια, αλλά έρχεται πολύ πιο εύκολα όταν δεν υπάρχει πια ουσιαστικός λόγος για την θέαση πορνό (καθώς υπάρχει ειλικρίνεια, ελεύθερη έκφραση της σεξουαλικότητας και συναισθηματικό δέσιμο), παρά όταν έρχεται ως απαγόρευση συνοδευόμενη από την απειλή του χωρισμού.
Η ταινία, εκτός από την πλευρά του άνδρα, δείχνει και αρνητικές πλευρές της συμπεριφοράς των γυναικών. Στην σκηνή προς το τέλος του έργου, υπάρχει ο παρακάτω διάλογος, στον οποίο φαίνεται ότι ο Jon έχει αντιληφθεί τα λάθη του, ενώ η Barbara όχι. Το ότι επειδή ένας άνδρας αγαπάει μια γυναίκα θα έκανε τα πάντα για αυτή δεν είναι μια σωστή αντίληψη, καθώς οποιαδήποτε άρνησή του θα σήμαινε ότι δεν την αγαπάει, κάτι το οποίο αποτελεί μια δυσλειτουργική αντίληψη. Μπορεί κάποιος να αγαπάει ένα άλλο άτομο, παράλληλα όμως να διαφωνεί με κάτι και να μην θέλει να το κάνει.
<<Barbara: Λοιπόν όταν ένας άντρας αγαπάει μια γυναίκα δεν είχε πρόβλημα να κάνει πράγματα για αυτήν. Θα κάνει οτιδήποτε για αυτή.
Jon: Ναι δεν νομίζεις ότι αυτό ακούγεται πολύ μονόπλευρο;
Barbara: Όχι δεν νομίζω. Μα για αυτό βλέπεις αυτές τις πόρνες στα βίντεο, επειδή δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα για αυτές, έτσι;
Jon: Ναι, και αυτό είναι μονόπλευρο σίγουρα.>>
Το νόημα του έργου πιστεύουμε ότι σε μεγάλο βαθμό συνοψίζεται περισσότερο στα λόγια της Esther, στον παρακάτω διάλογο:
Esther: <<Λοιπόν γλυκέ μου, θα είμαι ειλικρινής μαζί σου, γιατί αυτό φαίνεται ότι θες να κάνεις.
Ο τρόπος που κάνεις σεξ είναι τελείως ατομιστικός.
Είναι λες και δεν είμαι καν εδώ.
(...)
Eσύ μου είπες ότι θες να χάνεσαι στο σεξ.
Άμα θες να χάνεσαι πρέπει να χάνεσαι σε έναν άλλο άνθρωπο.
Και αυτή πρέπει να χάνεται σε εσένα. Είναι κάτι αμφίδρομο>>.
Εν τέλει, θεωρούμε ότι η ταινία πιθανότατα να μπορούσε να βοηθήσει άτομα με εθισμό στο πορνό ή τις/τους συντρόφους τους να προβληματιστούν και να υιοθετήσουν μια πιο υγιή αντίληψη για τη σεξουαλικότητα, ξεφεύγοντας από τις περισσότερο δυσλειτουργικές ατομικιστικές αντιλήψεις. Ταυτόχρονα, η ταινία θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη σε οποιονδήποτε θεατή θα ήθελε να εξερευνήσει περισσότερο το ζήτημα του έρωτα και της σεξουαλικότητας.
Σάκης Καφφεσάκης
