STILL ALICE (2014), IRIS (2001), EL HIJO DE LA NOVIA (SON OF THE BRIDE, 2001). ΤΑΙΝΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ALZHEIMER

ΤΑΙΝΙΕΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗ ΝΟΣΟ ALZHEIMER:

STILL ALICE (2014)

https://www.imdb.com/title/tt3316960/

IRIS (2001)

https://www.imdb.com/title/tt0280778/

EL HIJO DE LA NOVIA (SON OF THE BRIDE), 2001

https://www.imdb.com/title/tt0292542/

Οι ταινίες <Still Alice> και <Iris> έχουν ως κύριο θέμα τους τη νόσο Alzheimer. Στην ταινία <Still Alice>, η πρωταγωνίστρια αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι έχει κάποια προβλήματα μνήμης, και έτσι οδηγείται στο να κάνει εξετάσεις και να ανακαλύψει ότι πάσχει από Alzheimer παρά το σχετικά νεαρό της ηλικίας της. Περιγράφονται τα προβλήματα καθημερινότητας που δημιουργούνται, το πώς θα ενημερωθούν τα παιδιά, η αντίδραση του συζύγου και των παιδιών, αλλά και το πώς η ίδια προσπαθεί να διαχειριστεί με διάφορους έξυπνους τρόπους τα προβλήματά της, κερδίζοντας περισσότερο χρόνο. Η ταινία, κατά τη γνώμη μας, θα μπορούσε να είναι περισσότερη χρήσιμη σε παιδιά ανθρώπων που έχουν Alzheimer, ενώ η ταινία <Iris>, εξίσου χρήσιμη επιλογή, περιγράφει περισσότερο τη σχέση μεταξύ του ίδιου του ηλικιωμένου ζευγαριού, και, αν ίσως και λίγο πιο <βαριά>, θα μπορούσε να είναι περισσότερη χρήσιμη σε συντρόφους των πασχόντων. Παρόλα αυτά, και οι δύο ταινίες περιγράφουν με ρεαλιστικό τρόπο τα προβλήματα και τη ψυχολογία των πασχόντων αλλά και των οικογενειών τους. Η ταινία <El hijo de la novia> δεν περιγράφει τόσο τα προβλήματα καθημερινότητας, στην ταινία αυτή η νόσος δεν είναι το μοναδικό θέμα που υπάρχει, όμως υπάρχει ένα πολύ όμορφο νόημα στην ταινία, ενώ περιγράφεται σε ένα βαθμό και η οπτική του ηλικιωμένου συντρόφου αλλά και η σχέση μητέρας – γιου. Σημειώνουμε, όμως, ότι οι θεατές των ταινιών θα πρέπει να είναι σε καλή ψυχική κατάσταση και ετοιμότητα, χωρίς να είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, καθώς ίσως φορτιστούν έντονα συγκινησιακά κάποιες στιγμές.

Οι ταινίες δημιουργούν ερωτήματα και προβληματισμό περισσότερου φιλοσοφικού και όχι μόνο ψυχολογικού χαρακτήρα. Αναμφίβολα, δεν παύει να είναι δύσκολο να αποδεχτεί ένα παιδί ή ένας σύντροφος τη νέα πραγματικότητα, και σίγουρα χρειάζεται κάποιος χρόνος, ενώ θα γίνουν και λάθη. Το γενικότερο όμως που θα πρέπει να μας απασχολεί είναι οι στιγμές χαράς ή ευτυχίας που μπορεί να νιώσουν αυτοί οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως του αν θα τις θυμούνται μετά. Και δεν εννοούμε απαραίτητα στιγμές μεγάλης χαράς και ευτυχίας, αλλά μια απλή καθημερινότητα με ευχάριστη διάθεση και με όσο το δυνατόν περισσότερες απλές ενασχολήσεις που ίσως τους ευχαριστούν. Σίγουρα η απώλεια της μνήμης μπορεί να κάνει τους ανθρώπους γύρω τους να νιώθουν αρχικά άβολα ή αμήχανα, όμως, το ίδιο κάνουμε όλοι και για τους ανθρώπους που αγαπάμε και οι οποίοι δεν πάσχουν από κάποια ασθένεια. Όπως νοιαζόμαστε για τα παιδιά μας, τους φίλους μας κτλ, θέλοντας να ζήσουν χαρούμενες στιγμές, το ίδιο ακριβώς ισχύει και για αυτούς τους ανθρώπους. Δεν έχει σημασία αν θα το θυμούνται αυτοί, αν θα το θυμόμαστε εμείς αργότερα, ή αν η ανάμνηση χαθεί με το πέρασμα των χρόνων και το θάνατο όλων των συνομηλίκων μας. Το να τους κρατάμε, όσο μπορούμε, μια ευχάριστη συντροφιά είναι μια θετική πράξη, για να το πούμε απλά, μια <καλή> πράξη. Η ηθική λοιπόν, αυτής την πράξης υπάρχει αντικειμενικά, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει κάποιος για να τη θυμάται και να κάνει την ηθική κρίση. Αντίστοιχα, στα βάθη των αιώνων έχουν γίνει άπειρες καλές ή κακές πράξεις, τις οποίες μπορεί να ανακαλύψουμε από ένα π.χ. αρχαιολογικό εύρημα (π.χ. αρχαίο βιβλίο). Οι πράξεις αυτές ήταν καλές ή κακές ακόμα κι αν κανείς δεν ήξερε για αυτές, πριν την ανακάλυψη (ας μας επιτραπεί εδώ ο απλός επιφανειακός διαχωρισμός σε καλές και κακές πράξεις χάριν συντομίας, διαχωρισμό που γενικότερα δεν υιοθετούμε). Το αν μια πράξη έχει προκαλέσει ευτυχία ή πόνο, δεν σχετίζεται δηλαδή με το αν θυμάται κανείς αυτή την πράξη, καθώς, αντικειμενικά, έχει προκαλέσει αυτό που έχει προκαλέσει. Συνεπώς, το στοιχείο της απώλειας της μνήμης δεν μπορεί να καθορίζει την πράξη μας, αλλά, αντίθετα, αυτό που πρέπει να καθορίζει την πράξη μας είναι η δική μας ηθική κρίση για το πώς πρέπει να συμπεριφερθούμε στον άνθρωπό μας.

Επιπρόσθετα, ως προς το θέμα της φιλοξενίας σε ίδρυμα που συχνά αναδύεται σε περιπτώσεις Alzheimer, θεωρούμε ότι το βασικό κριτήριο είναι το πού θα μπορέσει το άτομο που πάσχει να έχει καλύτερες και πιο ευχάριστες στιγμές. Σίγουρα η στήριξη από την οικογένεια είναι πολύ σημαντική, όμως, ιδιαίτερα όταν η απώλεια μνήμης μεγιστοποιείται και η καθημερινότητα προσφέρει περισσότερες άσχημες πλέον στιγμές και στον πάσχοντα και στον φροντιστή του, η λύση του ιδρύματος  δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από <αχρείαστες> ενοχές. Ούτε όμως και η αμηχανία ή η θλίψη θα πρέπει να λιγοστεύει σε αριθμό τις φορές που επιθυμούμε να επισκεφθούμε τον άνθρωπό μας, καθώς οι στιγμές αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές και για αυτόν και για εμάς.

 

Σάκης Καφφεσάκης