LOS LUNES AL SOL (MONDAYS IN THE SUN), 2002
https://www.imdb.com/title/tt0319769/
Η ανεργία είναι ένα διαχρονικό μεν αλλά και επίκαιρο οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο, ειδικά μιλώντας για το καπιταλιστικό πλαίσιο. Στην εποχή μας, έχοντας και το παράδειγμα της πρόσφατης καπιταλιστικής κρίσης, μπορούμε να παρατηρήσουμε εμφανώς το πόσο το να χάσει τη δουλειά του ένας άνθρωπος και να παραμείνει άνεργος μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία του, την οικογένειά του ή και τη συνέχιση της ύπαρξης αυτής της οικογένειας, την ερωτική του σχέση, τις φιλικές του σχέσεις, το βιοτικό του επίπεδο και την γενικότερη καθημερινότητά του. Επίσης, όπως είναι γνωστό, η ανεργία συχνά μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη ή ακόμα και αυτοκτονία. Το άτομο πολλές φορές νιώθει ενοχικά για το γεγονός ότι είναι άνεργος, δεν μπορεί να θρέψει την οικογένειά του, θεωρεί τον εαυτό του άχρηστο, ότι δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες των σημαντικών άλλων κτλ.
Είναι όμως το άτομο αυτό ένοχο; Συχνά πλασάρεται ως ιδεολογία το ότι όποιος είναι εργατικός θα δικαιωθεί, ότι πρέπει να γνωρίζουμε πότε να παίρνουμε επιχειρηματικά ρίσκα, κτλ, με στόχο να φανεί ότι το καπιταλιστικό σύστημα είναι δίκαιο και ότι το ίδιο το άτομο φταίει για την κατάντια του. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει. Ας σκεφτούμε το παράδειγμα ενός ιδιοκτήτη π.χ. εστιατορίου. Ο άνθρωπος αυτός, ας υποθέσουμε, έχει ένα μέτριο τουριστικό εστιατόριο και είναι μέτριος στην ποιότητα και τις ικανότητές του. Σε περίοδο καπιταλιστικής ανάπτυξης θα μπορέσει να έχει ένα καλό εισόδημα αρκετό για να ζήσει. Σε περίοδο ύφεσης και μη άφιξης τουριστών ο άνθρωπος αυτός θα χρεωκοπήσει και θα βρεθεί άνεργος. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι εξωτερικοί παράγοντες ορίζουν το αν το άτομο αυτό είναι επιτυχημένο ή όχι εργασιακά, και όχι οι πραγματικές του ικανότητες. Και ακόμα κι αν υπάρχουν εξαιρέσεις, ότι δηλαδή στην ύφεση ο <καλός> ή αυτός που ρίσκαρε σωστά θα επιζήσει, αυτό δεν αναιρεί το επιχείρημά μας, καθώς σε συνολικό επίπεδο αρκετοί <καλοί> θα χρεωκοπήσουν.
Στην ταινία <Los lunes al sol>, μας παρουσιάζεται η ιστορία κάποιων φίλων, κυρίως του Σάντα (Javier Bardem), του Χοσέ (Louis Tosar), του Λίνο, και του Αμαδόρ. Οι πρωταγωνιστές ήταν συνάδελφοι σε ναυπηγεία που έκλεισαν και τελικά έμειναν άνεργοι, καθώς η εταιρία επιζητούσε το μεγαλύτερο κέρδος. Περιγράφεται πολύ ρεαλιστικά το πώς η ανεργία επηρεάζει τη ζωή διαφορετικών ανθρώπων, οι οποίοι βρίσκονται σε διαφορετικές οικογενειακές καταστάσεις και ηλικίες. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η σχέση του Χοσέ με τη γυναίκα του Άννα, η οποία επηρεάζεται σαφώς από την ανεργία, ενώ αποτυπώνεται και η ψυχοσύνθεση του Χοσέ, ο οποίος νιώθει άσχημα για το γεγονός ότι η γυναίκα του εργάζεται και εκείνος όχι. Όταν καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να μπει εγγυητής στο δάνειο, καθώς δεν έχει εισόδημα, ξεσπά (47:00) λέγοντας:
Χοσέ: Σωστά! Δεν είμαι ο <δικαιούχος>.
Εγώ είμαι μηδενικό. Ένα ρεμάλι. Ο περίγελος.
Και η Άννα απαντά:
Άννα: Όλο τα ίδια. Δεν έχουμε τίποτα. Ούτε σπίτι ούτε παιδιά, ούτε δάνειο. Λόγω της κωλοδουλειάς.
Η ανεργία των
φίλων επηρεάζει και τις μικρές απολαύσεις, καθώς για να δουν ένα ποδοσφαιρικό
αγώνα μπαίνουν παράνομα σε ένα σημείο εκτός του γηπέδου, από το οποίο φαίνεται
το μισό γήπεδο, καθώς το υπόλοιπο κρύβεται από ένα στέγαστρο. Επίσης, βαθιά
συγκινητική και με έντονο συναίσθημα είναι η περίπτωση του Αμαδόρ, του πιο
μεγάλου ηλικιακά, ο οποίος δεν εξωτερικεύει τα προβλήματά του και πίνει συχνά
αρκετή ποσότητα αλκοόλ. Εύστοχα μας παρουσιάζεται και η ιστορία του Λίνο, ο οποίος προσπαθεί να <κρύψει> την ηλικία του, καθώς αυτή συνήθως αποτελεί τον βασικό λόγο απόρριψης στις συνεντεύξεις.
Στην ταινία φαίνεται πολύ ξεκάθαρα το πως οι εργαζόμενοι πρέπει να παλεύουν ενωμένοι ενάντια στην εργοδοσία, τα προβλήματα που δημιουργούνται, αλλά και το ότι η αδικία της ανεργίας οφείλεται στο καπιταλιστικό σύστημα που τη γεννά και ως εκ τούτου είναι άδικο για τους ανθρώπους να νιώθουν ενοχικά για μια απόλυση που ίσως συμβεί. Προφανώς και είναι καλό να βελτιώνουν όσο μπορούν γενικότερα τις ικανότητές τους, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να παλεύουν για την επιβίωσή τους και να μην παραιτούνται, αλλά αυτό είναι κάτι διαφορετικό από το συναίσθημα της ντροπής και της ενοχής ή την απουσία αυτοεκτίμησης για γεγονότα που οφείλονται πρωτίστως στο υπάρχον κοινωνικό-οικονομικό σύστημα.
Τέλος, σημειώνουμε ότι μια άλλη αξιόλογη ταινία που περιγράφει σε πιο εύθυμο και σαρκαστικό τόνο τις σχέσεις εργοδοσίας και εργαζομένων, αφήνοντας όμως παράλληλα αρκετό χώρο για κριτική στο σύστημα, είναι η ταινία El buen patron (The good boss), 2021, (https://www.imdb.com/title/tt13066182/?ref_=tt_urv) επίσης με τον Javier Bardem.
Σάκης Καφφεσάκης
